نکات کلی برای کاشت سبزی و صیفی جات در منزل
در صورت تمایل به کاشت سبزیجات در منزل نکات زیر باید مد نظر قرار گیرد:
* حتی المقدور محلی را انتخاب نمایید که حداقل ۶ ساعت در روز آفتاب مستقیم داشته باشد.
* قسمت هایی از باغچه که در محل گودتری قرار گرفته برای سبزیکاری مناسب نمی باشد زیرا رطوبت زیاد موجب پرورش قارچها و پوسیدگی ریشه می گردد.
بستر کشت باید سبک و ترکیبی از خاک، شن و خاکبرگ و قابل نفوذ به هوا باشد زیرا سبزیجات در زمین های سخت که فاقد هوا می باشد رشد نمی کنند. زهکش خاک نیز باید تأمین باشد و آب مازاد از دسترس گیاه خارج شود. چنانچه بعد از آبیاری آب خیلی دیر داخل خاک نفوذ کند و پس از خشک شدن سطح خاک سله بندد و شکافهایی روی سطح خاک دیده شود دلیل بر مقادیر زیاد رس در خاک است و باید مقداری ماسه و خاکبرگ به خاک افزود. همچنین لازم است در زمستان و قبل از کاشت جهت غنی شدن خاک از مواد آلی مقداری کود حیوانی پوسیده با خاک مخلوط کرده و کند و کوب انجام شود.]
* در مواردی که به باغچه دسترسی نیست می توان از جعبه های چوبی و گلدانهای پلاستیکی بزرگ برای کاشت بذر سبزیجات استفاده کرد که البته در این صورت عمق ظرف کاشت نباید از ۱۰ سانتی متر کمتر باشد.
* بذر سبزیجات وابسته به بزرگی و کوچکی آن در عمق ۵/۰ تا ۵/۲ سانتی متر خاک می کارند و تا زمانی که سبز نشده باشد باید خاک را مرطوب نگه داشت.
* بعضی سبزیجات مانند گوجه فرنگی، کلم، تره فرنگی و ... برای رشد بهتر باید نشاء کاری شود یعنی اول بذر آنها در خزانه کاشته شده و بعد در محل کاشت اصلی نشاء کاری می شود. بنابراین پس از اینکه ارتفاع بوته به حدود ۲۰ سانتی متر رسید و در زمانی که ۲۴ ساعت از آبیاری آنها گذشته است باید از خاک درآورده شوند و به بستر کشت جدید منتقل کرد. البته باید توجه داشت که خاک اطراف ریشه نشاء از هم نپاشد.
* سبزیجات سبز شده نباید خشکی ببیند و باید در آبیاری آنها دقت لازم را داشت.
* باید به زمان کاشت سبزی مورد نظر توجه داشت و سبزیجات حساس به سرما را دراوایل بهار و بعد از برطرف شدن یخبندان و سرما کشت نمود.
سبزی کاری در منزل
ریحان
ریحان معطر است و جزء سبزیجات مورد علاقه خانواده های ایرانی است. ریحان از سبزیجات تابستانی است و در هوای گرم می روید بنابراین باید آن را در اواسط بهار که هوا گرم می شود کاشت و تا آخر پاییز از آن بهره برداری کرد. اگر بذر را در هوای سرد بکاریم سبز نمی شود.ریحان یک مرتبه که چیده شود دو مرتبه رشد کرده و بزودی آماده چیدن مجدد می شود. البته باید هنگام چیدن باید توجه داشت که دو سه بند پایین آن حفظ شود تا انشعابات جدید ایجاد شوند. قبل از اینکه بذر را بکارید خاک را به خوبی آماده نمایید . خاک باید قابل نشت باشد و مقداری کود حیوانی به آن اضافه شود. ریحان علاوه بر این که از سبزیجات مورد علاقه بسیاری است به صورت خشک شده جهت چاشنی مورد استفاده قرار می گیرد. ریحان همچنین معالج برخی ناراحتی ها از قبیل سیاه سرفه، اختلالات دستگاه گوارشی، گلودرد و آنژین، میگرن و سردرد می باشد.
خیار
خاکی که برای کاشت خیار به کار می رود باید خاک معمولی باشد یعنی نه زیاد رسی و نه زیاد ماسه ای باشد. فصل کاشت بذر خیار در اواسط بهار می باشد یعنی زمانی که خطر سرما کاملا از بین رفته است. خاک باید با کود دامی پوسیده کاملا مخلوط شده و به شکل جوی و پشته در آورده شود. در هریک از پشته ها ۳-۴ بذر خیار راکاشته و روی آن خاک قرار داده و با انگشت فشار می آوریم تا هوای اطراف بذر خارج شود و بذر به خاک بچسبد. به فاصله ۵ تا ۹ روز که جوانه گیاه از خاک بیرون زد باید جوانه های اضافی را تنک نمود تا فقط یک جوانه در محل باقی بماند . در فصل گرم که خیار به محصول می نشیند هر ۴ الی ۶ روز یک مرتبه احتیاج به آبیاری آرام دارد و به هیچ وجه نباید روی برگهای بوته خیار آب پاشید.
تره
تره جزء سبزیجات دوساله است که در سال اول بار داده ولی در سال دوم گل و میوه تولید می نماید. تره را می توانید از بذر شروع کنید.محلی را که می خواهید در آن تره بکارید باید قبل از پاشیدن بذر آماده کنید. خاک باید کاملا نرم بوده و با مقدار قابل ملاحظه ای کود حیوانی مخلوط شود. باغچه تره را در مکان آفتاب رو انتخاب نمایید. تره به آب فراوانی نیاز دارد. اگر شرایط آبیاری و تغذیه تره خوب باشد شما می توانید هر دو هفته یکبار آن را برداشت نمایید. هنگام برداشت سعی شود تا کمی از سطح خاک فاصله بگیرید چون جوانه آن در پایین قرار دارد. تره معمولا در زمستان آسیبی نمی بیند حتی اگر یخبندان هم بشود. بنابراین اگر مایل باشید می توانید بذر را در شهریور و یا دیرتر بکارید. تره سبز می شود و در زمستان ریشه آن تقویت می شود و در زمستان ریشه آن تقویت شده و بهار محصول خوبی خواهد داد. بنابراین می توانید بذر را دو مرتبه در سال بکارید ( در بهار و پاییز ) و برای تمام سال از ان بهره مند شوید.
جعفری
جعفری یک گیاه دوساله است، به این صورت که سال اول ایجاد سبزی خوراکی نموده ولی سال دوم گل و میوه تولید می نماید. زمینی که برای کاشت جعفری استفاده می شود باید کاملا نرم و سست باشد و با کود حیوانی مخلوط شده باشد . خاک آن همچنین باید نشت کامل داشته باشد. زمین را در مکان آفتاب رو و یا سایه آفتاب انتخاب کنید. بذر را در اوایل بهار که هوا هنوز خنک است بکارید و آبیاری کنید. در طول بهار و تابستان می توانید از آن استفاده نمایید. هرچند مرتبه که جعفری را برداشت نمایید دو مرتبه سبز می شود. موقع برداشت سعی کنید که بته را کاملا از بن قطع ننمایید ( به اندازه ۳ تا ۴ سانتی متر از زمین فاصله بگیرید) تا جوانه انتهایی صدمه نبیند و دومرتبه رویش نماید. معمولا جعفری در آخر سال به گل می نشیند و بذر تولید می کند.
تربچه
تربچه گیاهی دوساله است یعنی سال اول خوراکی، خوشمزه و برای مصرف است ولی در سال دوم سخت و چوبی شده و به گل می نشیند. تربچه را باید برای محصول مرغوب در اوایل بهار و اواخر پاییز کاشت که هوا خیلی گرم نباشد. خاکی که برای تربچه در نظر می گیرید باید کاملا نرم و سست باشد و با مقداری کود حیوانی مخلوط شده باشد. بذر را می توانید از اواسط اسفند و یا اوایل بهار بکارید. بذر تربچه خیلی سریع سبز می شود. تربچه به آب فراوانی نیاز دارد و آبیاری آن نباید به صورت سطحی انجام شود. شما می توانید از تربچه در تمام طول سال استفاده نمایید. البته اگر هوا خیلی گرم نباشد و شرایط آبیاری مناسب باشد.
لازم به ذکر است که برگهای جوان تربچه نیز قابل مصرف می باشد و گفته می شود که تربچه برای برخی ناراحتی ها از قبیل ناراحتی های کلیوی و مجاری ادراری مفید می باشد.
شاهی (تره تیزک)
شاهی دارای طعم تند و سریع الرشد است و در فصل بهار و اوایا تابستان به وفور کشت داده می شود و در محل سایه آفتاب به خوبی رشد می کند ومدت کشت و برداشت آن برای هر مرحله ۶۰ روز است. در موقع کاشت چنانچه ردیفی کاشته شوند فاصله هر ردیف ۲۰-۱۵ سانتی متر و فاصله بوته ها را ۵-۵/۲ سانتی متر در نظر می گیرند. شاهی احتیاج به آبیاری فراوان و مرتب دارد و بعضی از انواع آن حتی در اطراف چشمه ها و داخل آب پرورش می یابند.
بادمجان
بادمجان منحصرا متعلق به آب و هوای گرم است و نسبت به سردی هوا بسیار حساس است. همچنین به کم آبی و خشکی حساس است و نیاز به خاک غنی و کود فراوان نیز دارد. چون بادمجان از دانه خیلی کند رشد می کند بنابراین بایستی بذور را درون ساختمان یا جای محفوظ کاشت و این زمان بایستی حداقل دو ماه قبل از انتقال آنها به بیرون و حداقل ۵ تا ۶ هفته بعد از سپری شدن هوای سرد باشد. بادمجان در خاک نسبتا شنی بهتر رشد می کند به شرطی که ماهانه به آن کود اضافه گردد. هرگز نباید آبیاری آنها به تعویق بیفتد. در مواردی هم اگر بوته های بادمجان به چوب بسته شوند بهتر است. میوه بادمجان را زمانی که رنگ شفافی دارد باید برداشت نمود. آنها تدریجا روی پوستشان خطوط سبز رنگ ایجاد می شود که در این صورت اگرچه هنوز قابل مصرفند اما لطافت خود را از دست می دهند.
نعناع
نعناع گیاهی است بسیار معطر که به صورت سبزیجات خام و یا پخته در انواع خوراکی ها مورد استفاده قرار می گیرد. نعناع همچنین جزء گیاهان دارویی است و خواص متعددی دارد و به صورت عرق نعناع در صنایع مختلف کاربرد دارد. نعناع به جای گرم و آفتاب و آب فراوانی نیاز دارد. نعناع ساقه های رونده (استولون) دارد که در زیر خاک رشد نموده و پخش می شوند و لذا خود بخود زیاد می شوند. بنابر این تکثیر آن خیلی آسان و از طریق استولون انجام می گیرد. نعناع به خاک نرم که با کود حیوانی مخلوط شده باشد نیاز دارد. شما می توانید در طول سال و دائما می توانید از ان بهره برداری نمائید. موقع برداشت بهتر است دو سه جوانه پایینی ر حفظ نماید تا سریعا رشد نموده و دو مرتبه آماده چیدن بشوند. نعناع در تابستان و پاییز چوبی شده و به خصوص ساقه ها لطافت خود را از دست می دهند. در زمستان بهتر است ساقه ها را از پایین و سطح خاک با قیچی قطع نموده و مقداری خاک نرم که با کود حیوانی مخلوط شده باشد روی آنها بپاشید. بدین طریق ریشه ها تقویت شده و در بهار محصول زودهنگام و خوبی به شما می دهند.
گوجه فرنگی
در اواسط بهار که خطر سرمازدگی برطرف شده است زمان مناسب برای کاشت بذر گوجه فرنگی می باشد. ابتدا باید خاک مناسب برای کاشت بذر را تهیه نمود که خاک آن باید سبک، با زهکشی خوب و همراه با کود و مواد آلی مناسب باشد. سپس در فواصل ۲۰ سانتی متری بذرها را داخل خاک قرار داده و روی آن را با خاک پر می کنیم و در صورتی که پس از جوانه زدن تعداد نشاء ها زیاد است باید آنها را تنک نمود تا تعداد نشاء ها کم شود و زمینه رشد مناسب برای آنها فراهم آید. از زمان کاشت بذر تا تولید اولین میوه رسیده به ۳-۴ ماه زمان نیاز است. در مرحله اول کاشت رطوبت کافی برای سبز شدن بذرها نیاز است به طوری که خاک خشک نشود و پس از آن آبیاری باید به طور منظم انجام شود. ذکر این نکته ضروری است که همانگونه که ذکر شد بعضی سبزیجات مانند گوجه فرنگی، کلم، تره فرنگی و ... برای رشد بهتر باید نشاء کاری شود اما در کاشت خانگی که اغلب سبزیکاری در باغچه های کوچک و یا در گلدان و جعبه های سبزیکاری انجام می شود با کاشت بذر و تنک کردن بعدی آنها دیگر نیازی به نشاء کاری نیست .
فلفل
دانه های فلفل را در فروردین ماه به طور تک تک به عمق یک سانتی متر در گلدان ۸ سانتی متری که خاک آن محتوی کود پوسیده و خاک برگ باشد کاشته و گلدان را در محیط گرم خانه نزدیک به پنجره های شمالی قرار می دهند. درجه حرارت مناسب برای آن ۱۸ درجه می باشد. وقتی نشای فلفل به ۱۲-۱۵ سانتی متر رسید سرشاخه آن را قطع نموده و به گلدان ۱۳ سانتی متری منتقل می کنند و این گلدان باید حاوی کود پوسیده و پیت باشد .در اوایل خرداد ماه گلدان را به محیط آزاد برده و در مدت کوتاهی می توان آن را به گلدان ۱۸ سانتی متری منتقل نمود و گلدان را در محل آفتاب گیر قرار داد و بهتر است یک قیم ۱۰ سانتی متری در مجاور بوته نصب شود و گیاه را به قیم تکیه داد تا سنگینی بیش از حد به بوته فشار نیاورد. در دوره ای که گیاه گل می دهد ترجیح داده می شود که برگهای آنرا با غبارپاش مرطوب نموده تا موجبات تشکیل میوه تشدید گردد.
