کنترل بیولوژیک

تاریخچه:

کنترل بیولوژیک آفت در ایران قدمتی بیش از ۵۰ سال دارد که به کنترل شپشک ها با استفاده از کفشدوزک در شمال باز می گردد . این تلاش ها ادامه داشته و در سالهای اخیر مورد توجه بیشتری نیز قرار گرفته است.

تعریف کنترل بیولوژیک:

کنترل بیولوژیک روشی برای کنترل آفات(شامل حشرات، کنه ها، علف های هرز و بیماریهای گیاهی) است که با استفاده از موجودات زنده به روش های شکارگری، پارازیتیسم، گیاهخواری یا دیگر مکانیسم های طبیعی انجام می شود.

آفات هدف کنترل بیولوژیک :

• حشرات: بیش از 550 گونه در جهان گزارش شده است.
• کنه ها :Eriophyidae, Tetranychidae, Tarsonemidae
• سایر بی مهرگان: حلزون ها
• علف های هرز
• بیماری های گیاهی
• مهره داران: موش صحرایی، خرگوش ها

همه روش های غیرشیمیایی، کنترل بیولوژیکی محسوب نمی شوند. اصلاح نژاد گیاهان، مبارزه زراعی و کاربرد مواد شیمیایی  اگر با قصد تاثیرگذاری بر آفت به کار رود، کنترل بیولوژیک نیست. این موارد زمانی کنترل بیولوژیک محسوب می گردند که با هدف حمایت از دشمنان طبیعی به کار گرفته شوند. برای مثال اصلاح نژاد گیاهان به صورتی که برای آفات مسموم کننده بوده و یا به طریق دیگری موجب کاهش جمعیت آفات گردد، مبارزه بیولوژیک نیست. اما اگر این اصلاح با هدف به وجود آوردن شرایطی بهتر برای زندگی و بقای پارازیتوئیدها یا پرداتورها و فراهم شدن شرایط برای میزبان یابی و حمله به آفات باشد، مبارزه بیولوژیکی به شمار می رود . مواد شیمیایی حاصل از عصاره گیاهان یا میکروب ها که علیه آفات به کار می برند نیز مبارزه بیولوژیک نیست. کنترل بیولوژیک یعنی پدید آوردن مجموعه ای که در آن جمعیت یک گونه توسط افراد گونه ای دیگر با مکانیزم هایی نظیر شکارگری، پارازیتیسم، بیماری زایی یا رقابت محدود می شود.

روشهای کلی کنترل بیولوژیک :

مبارزه بیولوژیکی به مفهوم به کارگیری دشمنان طبیعی به منظور تقلیل جمعیت آفت (به معنای اعم) است. سه روش عمده برای استفاده از دشمنان طبیعی وجود دارد. حفاظت، معرفی و انبوه سازی یاافزون سازی.

امتیاز های مبارزه بیولوژیک در مقایسه با کاربرد آفتکش های شیمیایی:

1. عوامل بیولوژیک به صورت کاملا اختصاصی بر روی یک و یا گروهی مشخص از آفات فعالیت می کنند.
2. کاملا با طبیعت و محیط زیست سازگار است و هیچ خطری برای سایر موجودات زنده و سلامت بشر ندارد.
3. به دلیل استقرار و تکثیر بعدی عوامل بیولوژیک در طبیعت، اثر آن معمولا دایمی و پایدار است.
4. از دیدگاه بلند مدت اقتصادی، ارزان تر و در عین حال سودآورتر است.

انواع دشمنان طبیعی:

شکارگرهاPrdators  - پارازیتوئیدها Parasitoids- بیمارگرها Pathogens

شکارگرها: حشره ای که به شکار حمله می کند و آن را می خورد. شکار کشته شده و مصرف شده و معمولا شکارگر برای تکمیل زندگی ش به بیش از یک شکار نیاز دارد.

پارازیتوئید ها: موجودی که درون یا روی بدن میزبانش تمام یا قسمتی از درون زندگیش را طی می کند. به ندرت دیده شده که میزبان را بکشد و مصرف کند و اغلب به یک میزبان برای تکمیل چرخه زندگیش نیاز دارد.

بیمارگر: مدت طولانی تری در محیط باقی می ماند ولی توانایی بیمارگری به تدریج کاهش می یابد. روش کاربرد و مصرف مشابه سموم شیمیایی می باشد، بنابراین جایگزین مناسبی برای آنها هستند.

در کل:

• همه حشرات آفت نیستند.
• تنها جمعیت زیاد آفت زیان بار است.
• برای آفات جدید، دشمنان طبیعی جدید لازم است.
• کیفیت، کمیت و هزینه در تکثیر دشمنان طبیعی مهم است.
• دشمنان طبیعی بسیار متنوع اند.
• اطلاع از زیست شناسی دشمنان طبیعی مهم است.
• کنترل بیولوژیک پایدار و بی خطر است.
• جایگزینی کنترل شیمیایی با کنترل بیولوژیک نیاز به زمان دارد.