معرفی باغ جهان نما

باغ جهان‌نما یکی از کهن‌ترین باغهای شیراز است و در نزدیکی آرامگاه حافظ که در دوران گذشته جزء صحرای جعفرآباد و مصلی بوده واقع شده است. در دوره سلسله آل مظفر و آل اینجو این باغ و دشت زیردست حوالی آن سرسبز و بسیار آباد بوده است. به دو دشت جعفرآباد و مصلی که همواره پوشیده از باغهای جان‌ نواز و روح‌افزا بوده در اشعار حافظ شیرازی اشاره شده است و از صفا و سرسبزی آن سخن به میان آمده است. باغ جهان‌نما همانند سه باغ مشهور دیگر یعنی باغ ارم و باغ دلگشا و باغ تخت قراچه در دوره آل مظفر و آل اینجو یعنی پیش از یورش تیمور گورکانی به شیراز، در نهایت آبادانی بوده است. «ابن عربشاه» مورخ دوره تیمور در عجایب المقدور این باغ را "زینت الدنیا" نامیده است.
باغ جهان‌نما در هنگام اقامت تیمور گورکانی در شیراز، همچون سایر باغ های نامدار آن دوره مورد توجه واقع شده به طوری که همانند آن باغ را در اطراف سمرقند -که موطن اصلی وی بوده است احداث نموده و آن را جهان ‌نما نامیده بود. باغ جهان‌نمای شیراز در دوره صفویه نیز آباد و با اهمیت بوده است.
«شاردن» که در دوره صفویه شیراز را دیده است می‌نویسد: "دروازه شهر (دروازه قرآن) به خیابان بسیار زیبایی منتهی می‌شود که دراز و باریک است. در دو سوی این خیابان باغ هایی است که جبهه آنها در سمت خیابان دویست پا و هریک دارای سر در و مدخل باشکوهی است با طاق نیم گنبدی و بر فراز هر سر در یک کلاه فرنگی ساخته‌اند. درهای باغ از دو سو مقابل هم قرار گرفته و قرینه بودن آنها وضع جالبی به وجود آورده است. در وسط این خیابان حوض مربع شکلی است که پهنای این حوض به اندازه خیابان است و برای این که بتوان از دو طرف آن گذشت، سر در باغ های دو سو به اندازه سی پا عقب نشسته است." از نوشته‌های شاردن و تاورنیه به دست می‌آید که باغ های طرفین این خیابان یعنی باغ جهان ‌نما و باغ نو که در دوره زندیه و قاجاریه تجدید عمارت شده ،همان باغ های دوره صفویه می‌باشد و در آن عهد رونقی تمام داشته است.
پس از سلسله صفوی، در دوره ناامنی کشور، این باغ تقریباً ویران گردیده است. به روایت میرزا محمد کلانتر فارس در دوره کشمکش بین مدعیان سلطنت، بعد از نادر شاه افشار تا استقرار حکومت کریم خان زند این باغ هم بازسازی شده است. عمارتی که در وسط باغ قرار گرفته مربوط به کریم خان زند است . کریم خان زند این باغ را در سال 1185 ه. ق حصار کشی کرد و عمارت مزبور را در وسط آن ساخت و در اطراف عمارت، خیابان کشی‌های زیبا و درختکاری مفصلی ایجاد کرد. طرح این باغ را کریم خان همانند باغ نظر، در داخل باغ، دارای چهار خیابان و در اطراف، دو حوض بزرگ و دو حوض کوچک داده است.
محمد هاشم آصف رستم‌الحکما که در اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجاریه می‌زیسته، باغ جهان‌نما را بدین نحو وصف کرده است: " در خارج شهر... یک باب سرا بوستان مربع بسیار وسیعی است که در میانش عمارت چهاردهنه‌ای است و از چهار طرفش حوض های موزون و جدول های پرآب و روان و همه آن باغ پر از سرو موزون و گ لهای رنگارنگ و ریاحین گوناگون و قصر بسیار عالی منقش زرنگاری بر سر درش ساخته و آن سرا بوستان مشرف به باغ دلگشای دیگر... ."
پس از دوره زندیه، در دوره قاجاریه نیز باغ جهان ‌‌نما یکی از باغ های آباد و باشکوه به شمار می‌رفته است. حاج حسن میرزا حسن فسائی که در اواسط دوره قاجاریه می‌زیسته، درباره آن می‌نویسد: " باغ جهان‌نما در جانب صبوی شهر شیراز به مسافت میلی کمتر، حضرت کریم خان زند در سال هزار صد و هشتاد و اند، حصاری از آجر و گچ در مقابل بهای سیصد من بذر گندم کشیده، عمارتی معروف به کلاه فرنگی در میان آن از آجر و گچ در نهایت استحکام ساخته که از صدمه چندین زلزله آسیبی به حصار گچ و عمارت آن نرسیده است، و در داخل باغ چهار خیابان از سروهای آزاد ساخته و تاکنون که نزدیک به صد و بیست سال از کاشتن آنها گذشته به خرمی و تنومندی باقی است."
فرصت‌الدوله شیرازی نیز این باغ را چنین وصف نموده است: " باغ جهان ‌نما در برابر باغ نو واقع شده، بنایش از کریم خان زند است. در وسط حقیقی آن گلگشت عمارتی است هشت گوش، که درمیانش حوضی است از سنگ مرمر؛ در فضای باغ نیز دو حوض و آبشارهای بیمر، چهار خیابان دارد که در آنها سروهای سهی به قطار است و در سایر اراضی آن درختان نارنج و انار، این باغ هم دیوانی بوده." در دوره قاجاریه عمارت باغ محل پذیرایی مهمانان حکومت هم بوده است.
لرد کرزن سیاستمدار انگلیسی که در دوره قاجاریه شهر شیراز را دیده ، در کتاب «ایران و قضیه ایران» باغ جهان‌نما را این گونه توصیف کرده است:" در سمت دیگر جاده اصفهان به شیراز قدری بالاتر از حافظیه باغ جهان‌نما است که درزمان کریم خان باغ وکیل نام داشت و در عهد فتحعلی شاه هنگامی که او والی فارس بود اسمش را تغییر دادند و عمارتی تابستانی در آنجا ساختند، شامل محوطه محصور در حدود 200 یارد که حالا چند درخت دارد و رو به خرابی است. در اوایل این قرن عمارت مرکزی آن یا کلاه فرنگی وضع مرتبی داشت و مختص اقامتگاه افراد عالی رتبه انگلیس بود از جمله و.سی.جی.ریچ مأمور مقیم بریتانیا در بغداد که در کردستان اکتشافاتی کرده بود و در5 اکتبر 1821م از مرض وبا درگذشت و در باغ همان جا مدفون شد."
مهدی قلی هدایت مخبر السلطنه در سال 1333 ه.ق برابر 1915 م. چند روزی را در باغ جهان‌نمای شیراز به سر برده است و می‌نویسد." باغ جهان‌نما در آن زمان به میرزا محمد باقر خان پیشکار قوام تعلق داشته و غالب درختان اطراف باغ انار بوده است."

ساعات بازدید : همه روزه از ساعت 8 الی 23

دریافت تصویر

منبع : سازمان سیما، منظر و فضاهای سبز شهری

مطالب مرتبط با این موضوع :

نظرسنجی

لینک های مرتبط

پیوندها

آمار بازدید سایت

بازدید امروز : ۵۷

تعداد بازدیدکنندگان امروز : ۴۴ نفر

کل بازدیدکنندگان : ۲۵۷۳۳۴نفر

کلیه حقوق این سایت متعلق به سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری شیراز می باشد

نام :
پست الکترونیک :
شرح :
نظر :	برای ارسال نظر خود، دکمه ارسال را بزنید
کد امنیتی را وارد کنید